KANISA KATOLIKI TANGA

Historia

 

SEHEMU YA KWANZA: KARNE YA 16 - 1947
MBEGU ZA MWANZO ZA UKATOLIKI TANGA

a). Wavumbuzi na Wamisionari
Kazi ya uinjilishaji katika Bara la Afrika ilianza nyuma sana katika Karne ya 16. Ni katika kipindi hicho basi wavumbuzi wa mataifa ya Ulaya walianza kazi ya uvumbuzi wa ulimwengu nje ya nyumbani kwao kwa lengo la kujitafutia malighafi katika viwanda vya nyumbani kwao na pia kupata makoloni ambayo yangesaidia kuboresha uchumi wao. Mwendo wa wavumbuzi hawa wa kutoka nchi za Ulaya ulivihamasisha vikundi katika makanisa makongwe ya Ulaya kwenda nje ya nchi zao kuinjilisha sehemu nyingine mpya za ulimwengu. Kazi muhimu ya wavumbuzi wa awali ilikuwa ni kufanya maandalizi ya msingi kwa ajili ya kuona sehemu za uwekezaji kwa wafanya biashara wa chini zao na pia uundwaji wa serikali za kikoloni. Kazi ya msingi ya wamisionari ilikuwa ni kueneza Injili ya Kristu kwa mataifa yote kama ilivyoamriwa na Kristu, Lakini mtapokea nguvu, akiisha kuwajiia juu yenu Roho Mtakatifu; nanyi mtakuwa mashahidi wangu katika Yerusalemu, na katika Uyahudi wote na Samaria, na hata mwisho mwa nchi, (Matendo 1:8). Hivi wavumbuzi na wamisionari toka nchi za Ulaya waliandamana pamoja katika safari zao. Japo makundi haya mawili yalikuwa na malengo tofauti katika safari zao, mara nyingi yalijikuta katika maeneo pamoja na kufanya kazi pamoja katika maeneo hayo. Wahusika katika makundi hayo mawili walikuwa na mengi waliyoshirikiana ikiwa ni asili ya utaifa wao na undugu wa kifamilia huko nyumbani na pengine kusoma na kukua pamoja. Ni katika mtazamo huu basi wakosozi wengi wa elimu jamii wamekuwa wakiwatuhumu wamisionari kushiriki malengo ya wavumbuzi na hata wakoloni katika Afrika.

b). Waarabu na Waajemi katika Afrika Mashariki:
Kabla ya uanzishwaji wa serikali za kikoloni katika Afrika, miundombinu ya usafiri na mawasiliano ilikuwa haipo au hata kama ilikuwepo basi ilikuwa duni mno. Wakati huo sehemu ambazo zilifikika na wageni zilikuwa ni sehemu za pwani kwa njia ya merikebu lakini sehemu nyingi za bara na nyikani hazikuweza kufikika kirahisi na wageni hao. Wageni wa awali katika Afrika Mashariki walikuwa ni Waarabu na Waajemi waliotokea Bara la Uarabu. Wageni hawa walifika Afrika ya Mashariki kufanya biashara toka Karne ya nane. Kutokana na uduni wa njia za kwenda sehemu za bara, walijiimarisha zaidi katika sehemu za pwani na hivi kuanzisha miji ya kibiashara kama vile Tanga, Pangani, Bagamoyo and Kilwa. Polepole walipopata hamu ya kuchota utajiri wa bara walifanya safari za miguu kwenda bara ya magharibi hadi kufika Ujiji (Kigoma) na pengine sehemu za Kongo. Ni katika safari hii ndefu waliweza kuanzisha miji ya njiani kama vile Bagamoyo, Morogoro, na Tabora ambayo iliwasaidia kupumzika. Hawakuwa na uwezo mkubwa wa kwenda nje ya miji hiyo na hivi wenyeji wengi walioishi mbali na miji hii waliishi katika serikali zao za kikabila bila kukuguswa na wageni hawa.
Historia ya kujisimika kwa Waarabu katika maeneo ya Afrika Mashariki na pia kujishughulisha kwao kibiashara katika maeneo haya kumeacha alama kubwa katika maisha mazima ya kijamii kwa wenyeji na wakazi wanaoishi eneo la jimbo na mkoa wa Tanga. Kama ilivyo katika miji yote ya pwani ya Afrika Mashariki, familia nyingi za ki-Arabu zilifika maeneo haya toka Mashariki ya Kati na kujisimika katika maeneo haya kimaisha na kibiashara. Waarabu hawa walileta mila na desturi za Mashariki ya Kati na pia walileta dini yao ya ki-Isilamu. Wananchi na wakazi wengi wa maeneo mengi ya mkoa wa Tanga haswa wale wa vijiji na miji ya pwani kama Tanga na Pangani wamekuwa wapokezi wakubwa wa mila na desturi za wageni hao. Waarabu hawakuwa na teknolojia kubwa za kuwaruhusu kuboresha miundo mbinu ya usafiri wa nchi kavu kama ilivyokuwa kwa wakoloni wa Kizungu. Kadhalika wao hawakuwa na ari ya kutengeneza serikali za kutawala nje ya serikali za miji walimoishi. Hamu yao kubwa ilikuwa ni biashara. Kwa kuwa hawakuwa na uwezo mkubwa wa kwenda kujichotea mali toka sehemu nyingi za bara, basi walitumia rasilimali yao kuunda tabaka la kati la wenyeji katika biashara yao. Tabaka hili la kati la wenyeji lilijishughulisha kwenda kutafuta bidhaa ambazo wafanyabiashara walizitaka toka huko vijijini bara na kuwaletea wafanyabiashara hawa katika miji yao ya biashara. Basi wafanyabiashara hawa wa ki-Arabu waliweza kuchukua malighafi hizo kwenye madau yao na kuzipeleka Uarabuni kwa biashara zaidi. Hivi makazi mengi ya Waarabu hawa katika sehemu za pwani na katika miji ya biashara ndani ya nchi imekuwa na mandhari ya ki-Arabu katika maisha ya jamii na pia katika imani ya ki-Isilamu. Hii ndiyo maana katika miji ya Tanga na Pangani na katika miji midogomidogo kama Mashewa, Handeni na kwingineko basi Uarabu na Uisilami umeshamiri sana. Karibia asilimia 90 ya wananchi wa mkoa wa Tanga ni Waisilamu.

c). Wareno na Magoa:
Historia inatuambia kwamba katika mwaka 1597, kikundi cha Wareno ambacho kilifuatana na mapadre wa Shirika la Wa-Agustino kilifika Unguja. Kikundi hiki hakikubakia sana hapo Unguja pengine kwa sababu ya athari za Uisilamu na pia ukomavu wa biashara ya watumwa. Kikundi hiki kilibadilisha njia na kuelekea Tanga. Wareno hawa pia waliambatana na kikundi cha Wahindi Magoa kutoka India. Magoa hawa walikuwa ni wa-Katoliki na waliamua kubakia Tanga hata baada ya Wareno kuondoka. Historia haitasita kutaja kuwa mbegu za kwanza za Ukristu katikaTanga zilijiotesha kwa Wahindi hawa wa ki-Goa.


a). Mapadre wa Shirika la Roho Mtakatifu
Baada ya karne chache tokea Wareno na Magoa kufika Tanga, mapadre watatu wa Shirika la Roho Mtakatifu, masista sita, na daktari moja kutoka Ujerumani walifika Unguja katika mwaka 1860. Sultani Seyyid Majid wa Unguja aliwakaribisha wageni hawa haswa baada ya kufanya utafiti na kufahamu kwamba wageni hawa hawakufika Unguja kwa lengo la kujisimika kisiasa bali walikuwa na lengo la kuhubiri na kuishi dini yao. Kikundi hiki kilijisimika hapo Unguja na mara kilianzisha shule ya ufundi na baadaye hospitali. Taasisi hizi mbili zilitumika kama vituo vya kuuthibitisha upendo wa Kristu kwa watu wa Unguja. Sultani Seyyid Majid aliwapenda wamisionari hawa baada ya kuona kazi zao njema na aliahidi kuwalinda. Wamisionari hawa walisaidia katika kununua watumwa kisiwani hapo na kuwapa uhuru wao na pia walianza kazi ya kuinjilisha na kubatiza wale wote walioipokea Injili.
Katika mwaka 1866 padre Horner, C.S.Sp aliondoka kisiwani Unguja na kwenda bara Mzizima (Dar Es Salaam) ambako alitafuta sehemu nyingine ya kuanzisha kituo cha kimisionari. Safari ile ilimchukua hadi Tanga ambako hakukaa sana. Baadaye aliondoka Tanga na kuelekea Bagamoyo ambako alijisimika. Hapo Bagamoyo padre Horner alianzisha kijiji cha Wakristu na pia alianzisha nyumba ya watumwa huru. Utume wake hapo Bagamoyo uliifanya Bagamoyo kuwa kitovu cha Ukristu katika Tanzania (Tanganyika) Bara na sehemu nyingine za Afrika. Mapadre hawa wa Shirika la Roho Mtakatifu walijisimika vyema hapo Bagamoyo ambapo wameweza kuwa na makao yao hadi siku za leo.
Kutoka Bagamoyo, tawi moja la mapadre wa Roho Mtakatifu lilikwenda nchi ya Kilimanjaro ambako walikaribishwa kwa ukarimu mkubwa na mtemi wa Kilema, Mangi Augusti. Mtemi huyu alitoa sehemu ya nchi yake kuwapatia mapadre hawa kujenga makao yao. Mapadre hawa walipata udongo mzuri wa kuinjilisha katika nchi ya Kilimanjaro. Hadi mwisho wa Karne ya 19 mapadre hawa waliweza kujitanua katika uinjilishaji katika sehemu za magharibi na mashariki ya Mlima Kilimanjaro. Kwa upande wa mashariki waliweza kujisimika katika nchi za Kilomeni, Gare, Korogwe, Mlingano, na Tanga.

e). Vikariati ya Kilimanjaro:
Kazi ya uinjilishaji ya mapadre wa Roho Mtakatifu iliweza kuonekana toka Mlima Kilimanjaro hadi Tanga kwa upande wa mashariki na pia hadi Mbulu na Dodoma kwa upande wa magharibi. Katika mwaka 1910 Shirika la Enezo la Imani la Vatikani liliunda Vikariati ya Kilimanjaro ambayo eneo lake lilipanuka toka Kilimanjaro hadi kufika Arusha, Mbulu, na Dodoma kwa upadre wa magharibi na Same hadi pwani ya Tanga kwa upande wa mashariki. Katika mwaka 1933 Baba Mtakatifu Pius XII alimteua mheshimiwa padre Joseph Byrne, C.S.Sp (padre wa Roho Mtakatifu) kuwa askofu wa kwanza wa Vikariati ya Kilimanjaro.
Kwa kuwa Vikariati ya Kilimanjaro ilikuwa na eneo kubwa la utawala kama inavyoonekana hapo juu na pia kwa kuwa idadi ya Wakristu ilikuwa inaongezeka siku hadi siku, baba askofu Joseph Byrne aliiomba Vatikani kutuma vikundi vingine vya mapadre kutoka katika mashirika ya kimisionari kumsaidia. Ombi lake lilipokelewa vyema na katika mwaka 1948 kikundi cha mapadre wa ki-Rosmini kilitumwa kufanya kazi katika Vikariati ya Kilimanjaro. Pia katika wakati huo huo, Vatikani ilituma vikundi vingine viwili vya wamisionari kufanya kazi katika Vikariate hiyo. Vikundi hivyo vilikuwa ni vya mapadre wa ki-Palotini na wale wa-Pashenisti. Ujio wa vikundi hivi vitatu vya watumishi wa Injili katika shamba hili la mizabibu katika Vikariate ya Kilimanjaro vilileta baraka kubwa. Kwa kuwa na watenda kazi hawa kulimwezesha mhashamu baba askofu Joseph Byrne kuvigawanya kiutume. Baba askofu Byrne aliwatuma Warosmini kwenda katika nchi ya Tanga, Wapalotini kwenda nchi ya Mbulu, na Wapashenisti kwenda nchi ya Dodoma. Mapadre wa Shirika la Roho Mtakatifu walibakia katika maeneo ya Kilimanjaro, Arusha, na Same.

f). Wamonaki wa Kitrapisti katika Tanga
Katika mwaka 1895 wamonaki wawili wa Kitrapisti kutoka katika Abasia ya Watrapisti kule Afrika ya Kusini waliwasili Tanga na mara walikwenda Lushoto. Walipofika huko waliwasiliana na Mkuu wa Wilaya ya Lushoto Sir Krestlin na kumuomba shamba ambalo wangeweza kuanzisha makao yako. Sir Krestlin hakukubaliana na ombi lao. Inasemekana kwamba Sir Krestlin alikuwa ni mtoto wa mchungaji wa Kiluteri. Yeye kama Mlutereri hakuwapenda Wakatoliki katika nchi ya Lushoto ambayo tayari ilikuwa ina vituo kadha wa kadha vya Waluteri. Hivi hakutaka kuwa na matatizo na Waluteri wenzake. Wamonaki hawa hawakuridhika na maamuzi ya kiongozi huyu wa wilaya. Na hata hivyo hawakuweza kufanya kitu bali kufunga safari na kujirudia Tanga.
Mwaka mmoja na nusu baada ya kukataliwa kwao, wamonaki hawa wa Kitrapisti walirudi tena kwenye uongozi wa wilaya ya Lushoto na ombi lilelile la kuomba sehemu ya nchi ili kuweza kujenga kituo chao. Safari hii waliweza kukubaliwa kupata sehemu ya kujisimika. Uongozi wa wilaya ulikwisha badilika. Wamonaki hawa walipewa hekari 400 katika maeneo ya Irente na pia hekari 160 za msitu katika maeneo ya Gare. Baada ya kupata sehemu hizo mbili, walianza kujenga makao yao kule Gare. Hadi kufikia mwaka 1904 walikwisha kuwa na majengo matano kule Gare, majengo ambayo bado yamesimama hadi leo hii katika misheni ya Gare. Hii inathibitisha ubora ya ufundi wao katika teknolojia ya ujenzi.
Watawa hawa wa Kitrapisti hawakujishughulisha na shughuli za kichungaji katika nchi za Gare na Irente. Lengo lao kubwa katika sehemu hizi lilikuwa ni kusimika makao yao na kuishi maisha yao ya kitawa. Pamoja na lengo lao hili bado waliweza kuchachusha maisha ya Kikristu kwa wenyeji waliowazunguka. Wenyeji kadha wa kadha waliupokea Ukristu. Baadhi ya wale walioupokea Ukristu pengine hawakuwa na mizizi ya ndani ya Ukristu bali pengine walivutwa na mali za wamonaki hawa. Masimulizi yanasema kwamba kanisa la wamonaki lilijaa waumini wengi siku za Jumapili zilizofuatia wao kuchinja ng’ombe au nguruwe. Pengine waumini hawa walitegemea kupata kitoweo toka kwenye ukarimu wa wamonaki.
Wakati sehemu kubwa ya Watrapisti ilikuwa Gare, sehemu yao ndogo ilikuwa katika eneo lao la Irente. Uwepo wa wamonaki hawa kule Gare na Irente unatamkwa wazi kuwa ni mbegu ya Ukatoliki katika nchi ya Usambara na hawa katika nchi za Gare, Mhelo, na Irente.
Kutokana na mabadiliko ya kiutawala katika shirika lao, wamonaki hawa wa Kitrapisti waliondoka Gare na Irente/Mhelo katika mwaka 1906 kurudi kwenye nyumba yao mama kule Afrika Kusini. Katika kipindi hiki kifupi ambacho wamonaki hawa walikuwepo katika misheni ya Gare, waliweza kufiwa na wanachama wao kadhaa ambao makaburi yao bado yapo Gare hadi hivi sasa. Watawa wao waliofia na kuzikwa Gare ni: Pd. Leonard aliyekufa Septemba 26, 1897, Emmanuel aliyekufa Desemba 18, 1900, na Fr. Leander aliyefariki Mei 14, 1900. Kuondoka kwa wamonaki wa Kitrapisti katika nchi ya Usambara mwaka 1906 ilikuwa ndiyo mwisho wa historia yao katika nchi ya Tanga. Kama tulivyoona hapo juu, alama walizoziacha za Ukristu na utamaduni bado ziliendelea kubaki katika maeneo hayo hata baada ya kuondoka kwao.

 

2. SEHEMU YA PILI: 1948 - 1958
PREFEKTURE YA TANGA: WAROSMINI MIAKA YA AWALI

3. SEHEMU YA TATU: 1959 - 1969

TANGA YAWA JIMBO: ASKOFU EUGENE ARTHURS, I.C.

4. SEHEMU YA NNE: 1970 - HADI LEO

UONGIZI WA WENYEJI: MAASKOFU KOMBA, MKUDE, BANZI, KIANGIO